Vraag het aan Erik Scherder, hoogleraar neurowetenschappen, en hij geeft direct een minicollege. Te beginnen met hoe diep geworteld zingen is in de menselijke evolutie (Singing in the brain). Mensen hadden klanken en ritme voordat we over taal beschikten. Vaders en moeders gaan bij hun pasgeboren kinderen haast vanzelfsprekend zingen en neuriën om ze te kalmeren; het dempt angst en somberheid, geeft je een gevoel van saamhorigheid. Ook het hormoon van Hilbrand Nieboer, “knuffelhormoon oxytocine” speelt hier, bij het zingen, een rol. Dit hormoon ontspant en helpt om sociale banden te versterken.
Met grote groepen kunnen samenwerken: het is een cruciale eigenschap in de menselijke evolutie. Samen zingen speelde daar mogelijk een rol bij.
Een koor is een sociale snelkookpan, blijkt uit tal van onderzoeken. Zo deden twaalf ouderrencentra mee aan een experiment waarbij senioren een half jaar wekelijks zongen in een koor. Vergeleken met een controlegroep zeiden de amateurzangers zich minder eenzaam te voelen en meer zin in het leven te krijgen. De onderzoekers noemen zingen in een koor dan ook een relatief goedkope manier om het welzijn te vergroten.
Heeft zingen in een koor een therapeutisch effect?
In de psychiatrie wordt heel veel gesproken, maar heel veel cliënten zijn geen praters en hebben inmiddels alles al wel gezegd. Marieke Pijnenborg, hoogleraar klinische psychologie, heeft in haar onderzoeken ontdekt dat samen zingen zeker een therapeutisch middel kan zijn.
De kracht van zingen in een koor
Dit zit volgens de eerder genoemde Pijnenborg in een aantal elementen. Te beginnen met het samenkomen op een vast moment. Veel mensen met een “GGZ-problematiek” hebben moeite zichzelf te activeren. Een koorrepetitie waar een dirigent en andere deelnemers op je rekenen, kan dan net een duwtje in de rug zijn. Verder vertellen de koorleden in interviews dat ze ervan genieten bij een club te horen (onze Scheepsjoagersfamilie), samen iets moois maken. Na elke repetitie of optreden komt iedereen met opgeheven hoofd naar buiten. De dirigent zegt altijd tegen de koorleden om wel te komen als ze zich niet goed voelen.
Pijn en ongemakken
Last van astma? Zingen kan helpen. Pijn? Samen zingen verhoogt de pijngrens. Zingen helpt natuurlijk niet tegen iedere pijn. Enige nuance is op zijn plaats. Samen dansen en lachen, teamsporten en samen koken versterken de sociale band ook en maken het leven draagbaarder.
Heeft samen zingen iets magisch extra’s? Die vraag laat zich moeilijk beantwoorden, simpelweg omdat daar weinig onderzoek naar gedaan is.
Wel is gebleken dat vrijwilligers die samen zingen sneller een band met elkaar gaan voelen. Samen zingen, een koor, is een perfecte “ijsbreker”.
De dirigent is cruciaal
Een opmerking van een vrouw van 69, lid van een groot gemengd koor. De sfeer in een koor is belangrijk en daarbij speelt de dirigent een cruciale rol. Een groot gemengd koor, waar ik eerder zong, was voor mij te ambitieus. Zevenstemmig met een strenge dirigent. De repetities bezorgden mij stress. Als er bij mijn huidig koor iets mis gaat zegt de dirigent bijvoorbeeld: “IK hoor wat stemmen in het midden, die per ongelijk met hoog meezingen (Nico). Dat vind ik prettiger en het zorgt er eerder voor dat mensen elkaar gaan helpen om de goede toon te vinden.
Tekst: samenvatting door Koos Brouwer van het artikel in de Volkskrant van Tonie Mudder, van zaterdag 22 maart 2025